Diş sağlığı, genel vücut sağlığımızın önemli bir parçasıdır ve doğru beslenme alışkanlıkları bu sağlığın korunmasında önemli bir rol oynar. Diyetimizdeki yiyecekler, dişlerimizin sağlığını ve ağız hijyenini etkiler. Kuruyemişler ise sağlıklı bir beslenme planında sık sık önerilen, besleyici ve doyurucu atıştırmalıklardır. Fındık, badem, ceviz, yer fıstığı, kabak çekirdeği gibi çeşitli kuruyemişler, protein, lif, sağlıklı yağlar, vitaminler ve mineraller açısından zengin besinlerdir ve doğru beslenme için günde belli bir miktara kadar diyetlerde önerilen besin kaynaklarıdır.
Kuruyemişlerin Besleyici Değeri
Kuruyemişler, dengeli bir diyetin temel taşlarından biridir ve vücudun ihtiyaç duyduğu birçok temel besin öğesini sağlar:
- Protein: Kuruyemişler, protein açısından zengin kaynaklardır. Protein, diş ve diş etlerinin sağlığı için önemlidir. Özellikle badem ve fındık, protein açısından zengindir.
- Lif: Lif, sindirim sisteminin düzenli çalışmasını desteklerken, çiğneme sırasında dişlerde temizleyici bir etki yaratması özellikle çürüklerin önlenmesinde etkili olabilir. Lifler dişlerdeki plak birikimini azaltabilir ve çürük oluşumunu önleyebilir. Ceviz ve badem gibi kuruyemişler, yüksek lif içeriğine sahiptir.
- Sağlıklı Yağlar: Kuruyemişler, vücudun ihtiyacı olan sağlıklı yağlar bakımından zengindir. Özellikle omega-3 yağ asitleri, diş eti hastalıklarının önlenmesine yardımcı olabilir. Ceviz gibi bazı kuruyemişler, omega-3 yağ asitleri açısından özellikle zengindir.
- Mineraller: Kuruyemişler, kalsiyum, fosfor, magnezyum gibi mineraller bakımından da zengindir. Bu mineraller, diş minesinin güçlenmesine ve diş çürüklerinin önlenmesinde yardımcı olabilirler.
Kuruyemişlerin Diş Sağlığı Üzerindeki Etkileri
Kuruyemişlerin besleyici değerinin yanı sıra, diş sağlığı üzerinde bir dizi olumlu etkisi vardır:
- Diş Minesini Güçlendirme: Kuruyemişlerin içerdiği kalsiyum, fosfor ve magnezyum gibi mineraller, diş minesinin güçlenmesine ve çürüme riskinin azalmasına yardımcı olabilir.
- Plak Oluşumunu Azaltma: Kuruyemişlerin lif içeriği ve çiğneme sırasında yarattığı temizleyici etki, dişlerde plak oluşumunu azaltabilir.
- Tükürük Akışını Artırma: Kuruyemişlerin çiğnenmesi, tükürük akışını artırır. Tükürük, ağız içindeki asitleri nötralize ederek diş minesini korur ve çürümeye karşı doğal bir savunma mekanizması sağlar.
- Düşük Şeker İçeriği: Kuruyemişler genellikle düşük şeker içeriğine sahiptir, bu da diş sağlığı açısından kuruyemişleri tercih edilebilir bir atıştırmalık haline getirir.
- Antioksidanlar ve Vitaminler: Bazı kuruyemişler, antioksidanlar ve çeşitli vitaminler bakımından da zengindir. Bu özellikler, diş eti sağlığını destekleyebilir ve genel ağız sağlığını iyileştirebilir.
Bazı kuruyemişlerin diş sağlığı üzerindeki etkilerini daha detaylı olarak inceleyelim.
Badem:
- Kalsiyum ve Fosfor Kaynağı: Badem, kalsiyum ve fosfor gibi mineraller açısından zengindir. Bu mineraller, diş minesinin güçlenmesine ve dişlerin re mineralizasyonuna yardımcı olabilir. Güçlü diş minesine sahip olmak, çürük oluşumunu önlemeye yardımcı olabilir.
- Düşük Şeker İçeriği: Badem, doğal olarak düşük şeker içeriğine sahiptir. Şeker, dişlerde plak oluşumuna ve çürüklerin gelişmesine neden olabilir. Düşük şeker içeren atıştırmalıklar, diş sağlığı için tercih edilmelidir.
- Lif İçeriği ve Çiğneme Etkisi: Badem, lif açısından zengindir. Lif, sindirim sisteminin düzenli çalışmasını desteklerken, aynı zamanda çiğneme sırasında dişlerde temizleyici bir etki yarattığından, dişlerde plak birikimini azaltabilir ve çürük oluşumunu önleyebilir.
- Vitamin E İçeriği: Badem, vitamin E açısından zengin bir kaynaktır. Vitamin E, diş etlerinin sağlığını destekler. Sağlıklı diş etleri, dişlerin sağlam bir şekilde ağızda tutulmasına ve çürük oluşumunun önlenmesine yardımcı olur.
- Antioksidan Etkisi: Badem, antioksidanlar açısından zengindir. Antioksidanlar, vücudu serbest radikallerin zararlı etkilerine karşı korur. Bu da diş ve diş eti sağlığının korunmasına yardımcı olabilir.
Ceviz:
- Omega-3 Yağ Asitleri: Ceviz, omega-3 yağ asitleri açısından zengin bir kaynaktır. Bu yağ asitleri, anti-enflamatuar özelliklere sahiptir ve diş eti hastalıklarının önlenmesine yardımcı olabilir. Ayrıca, diş etlerinin sağlığını koruyarak diş etlerinin çekilmesini engelleyebilir.
- Lif İçeriği: Ceviz, lif bakımından zengindir. Lif, sindirim sisteminin düzenli çalışmasını desteklerken, aynı zamanda çiğneme sırasında dişlerde temizleyici bir etki yarattığından, dişlerde plak birikimini azaltabilir ve çürük oluşumunu önleyebilir.
- Mineral ve Vitaminler: Ceviz, kalsiyum, fosfor, magnezyum ve B vitaminleri gibi bir dizi mineral ve vitamin açısından zengindir. Bu besin öğeleri, dişlerin güçlenmesine ve sağlıklı bir diş yapısının korunmasına yardımcı olabilir.
- Antioksidanlar: Ceviz, antioksidanlar bakımından zengindir. Antioksidanlar, vücudu serbest radikallerin zararlı etkilerine karşı korur. Bu da diş ve diş eti sağlığının korunmasına yardımcı olabilir.
- Tükürük Akışını Artırma: Ceviz çiğnendiğinde, tükürük akışı artar. Tükürük, ağız içindeki asitleri nötralize ederek diş minesini korur ve çürümeye karşı doğal bir savunma mekanizması sağlar. Ayrıca, tükürük akışının artması, ağızda oluşan bakterilerin temizlenmesine yardımcı olabilir.
Yer fıstığı:
- Protein ve Fosfor Kaynağı: Yer fıstığı, protein ve fosfor açısından zengin bir kaynaktır. Protein, diş minesinin yapı taşlarından biridir ve dişlerin güçlenmesine yardımcı olabilir. Fosfor ise diş minesinin güçlenmesinde önemli bir role sahiptir.
- Düşük Şeker İçeriği: Yer fıstığı genellikle düşük şeker içeriğine sahiptir. Şeker, dişlerde plak oluşumuna ve çürüklerin gelişmesine neden olabilir. Düşük şeker içeren atıştırmalıklar, diş sağlığı açısından tercih edilmelidir.
- Lif İçeriği ve Çiğneme Etkisi: Yer fıstığı, lif açısından zengin bir besin olduğundan, sindirim sisteminin düzenli çalışmasını desteklerken, aynı zamanda çiğneme sırasında dişlerde temizleyici bir etki yaratır. Bu da, dişlerde plak birikimini azaltabilir ve çürük oluşumunu önleyebilir.
Sağlıklı Yağlar: Yer fıstığı, sağlıklı yağlar bakımından zengindir. Özellikle doymamış yağ asitleri içerir, bu da diş ve diş eti sağlığı için faydalı olabilir. - Vitamin ve Mineral Kaynağı: Yer fıstığı, birçok vitamin ve mineral açısından zengindir. Özellikle B vitaminleri ve magnezyum içerir. Bu besin öğeleri, diş eti sağlığını destekler ve genel ağız sağlığını iyileştirebilir.
Fındık:
- Kalsiyum ve Fosfor Kaynağı: Fındık, kalsiyum ve fosfor gibi mineraller açısından zengin bir besin kaynağıdır. Bu mineraller, diş minesinin güçlenmesine ve çürüme riskinin azalmasına yardımcı olabilir.
- Düşük Şeker İçeriği: Fındık, düşük şeker içeriğine sahiptir. Şeker, dişlerde plak oluşumuna ve çürük oluşumuna neden olduğundan, düşük şeker içeren atıştırmalıklar diş sağlığı için daha iyidir.
- Lif İçeriği ve Çiğneme Etkisi: Fındık, lif açısından zengindir. Lif, sindirim sisteminin düzenli çalışmasını desteklerken, aynı zamanda çiğneme sırasında dişlerde temizleyici bir etki yaratır. Bu, dişlerde plak birikimini azaltabilir ve çürük oluşumunu önleyebilir.
- Sağlıklı Yağlar: Fındık, sağlıklı yağlar bakımından zengindir. Özellikle doymamış yağ asitleri içerir, bu da diş ve diş eti sağlığı için faydalı olabilir.
Vitamin ve Mineral Kaynağı: Fındık, birçok vitamin ve mineral açısından zengindir. Özellikle E vitamini ve magnezyum içerir. Bu besin öğeleri, diş eti sağlığını destekler ve genel ağız sağlığını iyileştirebilir.
Kabak çekirdeği:
- Kalsiyum ve Fosfor Kaynağı: Kabak çekirdeği, kalsiyum ve fosfor gibi mineraller açısından zengin bir besindir. Bu mineraller, diş minesinin güçlenmesine ve çürüme riskinin azalmasına yardımcı olabilir.
- Düşük Şeker İçeriği: Kabak çekirdeği, genellikle düşük şeker içeriğine sahiptir. Düşük şeker içeren atıştırmalıklar, diş sağlığı için daha iyidir.
- Lif İçeriği ve Çiğneme Etkisi: Kabak çekirdeği, lif açısından zengindir. Lif, çiğneme sırasında dişlerde temizleyici bir etki oluşturduğundan, dişlerde plak birikimini azaltabilir ve çürük oluşumunu önleyebilir.
- Sağlıklı Yağlar: Kabak çekirdeği, sağlıklı yağlar bakımından zengindir. Özellikle doymamış yağ asitleri içerir, bu da diş ve diş eti sağlığı için faydalı olabilir.
- Vitamin ve Mineral Kaynağı: Kabak çekirdeği, birçok vitamin ve mineral açısından zengindir. Özellikle magnezyum, çinko ve potasyum içerir. Bu besin öğeleri, diş eti sağlığını destekler ve genel ağız sağlığını iyileştirebilir.
Kuruyemiş Tüketiminde Dikkat Edilmesi Gerekenler
Kuruyemişlerin belli bir miktarın altında tüketilmesi yetersiz beslenmeye neden olabileceği gibi, fazla tüketilmesi de çeşitli sorunlara sebep olabilecektir. Bilindiği gibi çerezler özellikle Omega 3 yağ asidi ve doymamış yağ oranı bakımından oldukça zengindir. Çerezlerde daha birçok yararlı bileşenlerin bulunduğu araştırmalarda ortaya çıkmıştır. Uzmanlar bu tip gıdaların günlük tüketim miktarının 7 ile 59 gram arasında olmasının ideal tüketim miktarı olduğunu belirtmektedir. Bu da yaklaşık olarak bir avuç kuruyemişe denk gelmektedir. Kuruyemişler ciddi bir yağ deposu olduğundan, günlük bir avuçtan fazla tüketilen yağ ihtiyaç fazlası olduğu için vücudunuz tarafından daha sonra kullanılmak üzere depolanacağı unutulmamalı ve günlük fazla tüketimden kaçınılmalıdır.
Badem, ceviz, fındık, yer fıstığı ve kabak çekirdeği gibi kuruyemişler, dengeli bir beslenme programının önemli bir parçası olabilir ve ağız ve diş sağlığının korunmasına katkıda bulunabilir. Ancak, diş sağlığı için tek başına yeterli değildir. Düzenli diş fırçalama, diş ipi kullanma ve düzenli diş hekimi kontrolleri gibi diğer önlemlere de yeteri kadar önem gösterilmelidir.
Kuruyemişlerin diş sağlığı üzerindeki olumlu etkilerinin yanı sıra, aşırı tüketimin bazı olumsuz sonuçları olabilir. İşlenmiş veya şeker ilavesi olan kuruyemişlerin tüketimi, diş sağlığına zarar verebilir. Ayrıca, çok sert kuruyemişlerin aşırı çiğnenmesi dişlerde aşınma ve kırılmalara neden olabilir. Bu nedenle, kuruyemiş tüketirken dengeli bir yaklaşım benimsemek önemlidir.
Sonuç
Kuruyemişler, sağlıklı yağlar, protein, lif ve mineraller açısından zengin bir besin kaynağı olduğundan besleyici ve sağlıklı bir atıştırmalık olarak diyetimizde yer almalıdır. Kuruyemişlerin düzenli tüketimi, diş sağlığını destekleyebilir ve çürük oluşumunu önleyebilir. Ancak, aşırıya kaçmamak ve dengeli bir şekilde tüketmek önemlidir.
“Nutrition for Oral Health: Guidelines to Prevent Dental Problems.” American Dental Association, www.ada.org/en/member-center/oral-health-topics/nutrition.
Palacios C, Joshipura KJ, Willett WC. Nutrition and health: guidelines for dental practitioners, Oral Diseases (2009) 15, 369–381. doi:10.1111/j.1601-0825.2009.01571.x
Mayer, J., & Dreizen, S. (1968). Diet and Dental Decay. Postgraduate Medicine, 43(3), 233–236. https://doi.org/10.1080/00325481.1968.11693194
Marsh, Philip D. “Dental Plaque as a Biofilm and a Microbial Community—Implications for Health and Disease.” BMC Oral Health, vol. 6, no. 1, 2006, doi:10.1186/1472-6831-6-s1-s14.
Moynihan P, Petersen PE. Diet, nutrition and the prevention of dental diseases. Public Health Nutrition. 2004;7(1a):201-226. doi:10.1079/PHN2003589